Είναι γεγονός ότι στις μέρες μας ένα στα έξι ζευγάρια έχει προβλήματα υπογονιμότητας. Βασικές προϋποθέσεις για να επιτευχθεί γονιμοποίηση είναι οι εξής: φυσιολογική ωορρηξία, φυσιολογικό σπέρμα και εναπόθεσή του στον κόλπο, ακέραια και λειτουργικά φυσιολογική γυναικεία γεννητική οδός (τράχηλος, ενδομητρική κοιλότητα, σάλπιγγες) και τέλος γονιμοποίηση και στη συνέχεια εμφύτευση του εμβρύου στην ενδομητρική κοιλότητα.
Τα αίτια που καθιστούν ένα ζευγάρι υπογόνιμο είναι πολλά. Γενικά σε ποσοστό 35% αφορούν τη γυναίκα, 35% τον άνδρα ενώ σε ποσοστό 30% αφορούν και τους δύο.
Ο έλεγχος της ωορρηξίας γίνεται με διάφορες μεθόδους όπως το θερμομετρικό διάγραμμα, η επισκόπηση της τραχηλικής βλέννης και, για περισσότερη αξιοπιστία, με ορμονικές εξετάσεις (οιστραδιόλη, LH, προγεστερόνη) και ενδοκολπικό υπερηχογράφημα. Τα τεστ ωορρηξίας ούρων μπορούν να βοηθήσουν επίσης σημαντικά. Επειδή η ωορρηξία είναι ένα ορμονικά ελεγχόμενο φαινόμενο, η λύση των διαφόρων προβλημάτων της δίνεται με ορμονικά σκευάσματα.
Τα αίτια του τραχηλικού παράγοντα υπογονιμότητας μπορεί να είναι φλεγμονώδη (τραχηλίτιδες), ορμονικά, ανοσολογικά καθώς και ανατομικά (συμφύσεις από παλαιότερες αποξέσεις, κρυοπηξίες ή κωνοειδείς εκτομές). Ο έλεγχος γίνεται με την κλινική εξέταση κατά τις μέρες της ωορρηξίας καθώς και με την υστεροσκόπηση, ενώ η ενδομητρική σπερματέγχυση δίνει τη λύση στις περιπτώσεις που δεν βελτιώνονται φαρμακευτικά.
Η ανατομική και λειτουργική ακεραιότητα της ενδομητρικής κοιλότητας εκτιμάται με το ιστορικό παλαιότερων επεμβάσεων και φλεγμονών στην περιοχή, το ενδοκολπικό υπερηχογράφημα, την υστεροσαλπιγγογραφία, καθώς και την υστεροσκόπηση. Παλαιότερες αποξέσεις, καισαρικές τομές ή ινομυωματεκτομές μπορεί να προκαλέσουν συμφύσεις με αποτέλεσμα είτε την αδυναμία εμφύτευσης, είτε τις πρώιμες αποβολές. Η λύση των συμφύσεων μπορεί να γίνει με τη χειρουργική υστεροσκόπηση με πολύ θετικά αποτελέσματα.
Οι ενδομητρικοί πολύποδες και τα υποβλεννογόνια ινομυώματα μπορούν με τον ίδιο μηχανισμό να αποτελέσουν αίτιο υπογονιμότητας και η χειρουργική υστεροσκόπηση αποτελεί τη λύση στις περιπτώσεις αυτές.
Παλαιότερες επεμβάσεις στην κοιλιά, φλεγμονές στην περιοχή των εξαρτημάτων καθώς και η ενδομητρίωση μπορεί να έχουν σαν αποτέλεσμα τη δυσλειτουργία των σαλπίγγων. Η υστεροσαλπιγγογραφία είναι απαραίτητη για τον έλεγχο της διαβατότητας των σαλπίγγων, ενώ η λαπαροσκόπηση βοηθά τόσο στον εντοπισμό του προβλήματος όσο και στην επίλυσή του (λύση συμφύσεων, κωδωνοπλαστική). Σε περιπτώσεις που το πρόβλημα δεν μπορεί να αποκατασταθεί χειρουργικά, τη λύση δίνει η εξωσωματική γονιμοποίηση.
Η βασική εξέταση με την οποία ελέγχεται η ποιότητα του σπέρματος είναι το σπερμοδιάγραμμα. Συμπληρωματικά μπορεί ακόμη να γίνει καλλιέργεια σπέρματος, ορμονικός έλεγχος για τον εντοπισμό ενδοκρινικών παθήσεων, έλεγχος αντισπερματικών αντισωμάτων και σπανιότερα βιοψία όρχεος και καρυότυπος. Οι μέθοδοι για την αντιμετώπιση του ανδρικού παράγοντα υπογονιμότητας είναι η σπερματέγχυση και η εξωσωματική γονιμοποίηση με τη μέθοδο της μικρογονιμοποίησης (ICSI).
